Ο όγκος των μαστοκυττάρων (MCT) είναι ο πιο κοινός όγκος του δέρματος που απαντάται σε σκύλους. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις φυλές, τα μπόξερ, τα τεριέ της Βοστώνης και τα λαμπραντόρ ριτρίβερ φαίνεται να έχουν τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης, με μέση ηλικία τα 9 έτη. Η αιτιολογία της παραμένει άγνωστη, αλλά η χρόνια φλεγμονή του δέρματος θα μπορούσε να αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα. Αν και οι γενετικές αλλοιώσεις που προδιαθέτουν ορισμένους σκύλους για MCT δεν είναι πλήρως κατανοητές, η έρευνα έχει εντοπίσει την έκφραση του c-kit, μιας κινάσης τυροσίνης υποδοχέα. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει την παρουσία μεταλλάξεων στο c-kit, και με βάση αυτές τις νέες πληροφορίες, είναι πλέον διαθέσιμες νέες θεραπείες για τη θεραπεία των MCTs.
Τι είναι τα μαστοκύτταρα;
Τα μαστοκύτταρα είναι κύτταρα που βρίσκονται κανονικά σε όλους τους ιστούς του σώματος, αλλά κυρίως στο δέρμα, το αναπνευστικό δέντρο και το γαστρεντερικό σύστημα και αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού αμυντικού μηχανισμού έναντι των εισβολέων μικροοργανισμών. Στο εσωτερικό αυτών των κυττάρων υπάρχουν μικροσκοπικά κοκκία που απελευθερώνουν διάφορες χημικές ουσίες: κυρίως ισταμίνη (προκαλεί διαρροή υγρών που οδηγεί σε πρήξιμο και κνησμό) και ηπαρίνη (αντιπηκτικό του αίματος) που στοχεύει τα εισβάλλοντα παράσιτα. Θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με “μικρές βόμβες” που μπορούν να εκραγούν και έχουν σημαντικό ρόλο στις αλλεργικές αντιδράσεις, στις μη αλλεργικές δερματικές παθήσεις, στην επούλωση πληγών και στην αναγέννηση του δέρματος. Επιπλέον, δεν μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη έκκριση γαστρικών οξέων.
Τα μαστοκυττώματα ονομάζονται Μεγάλοι Μιμητές – καθώς μπορούν να μοιάζουν με οτιδήποτε! Συνήθως παρατηρείται μια δερματική ή υποδόρια μάζα, η οποία συχνά αποτελεί τυχαίο εύρημα και συχνά αναγνωρίζεται λανθασμένα ως λιπώματα. Οι υπόλοιπες είναι συνήθως μονήρεις, σταθεροί όζοι, αλλά πολλαπλές βλάβες παρατηρούνται στο 5-15% των ασθενών. Οι καλά έως μέτρια διαφοροποιημένοι όγκοι τείνουν να είναι μονήρεις, αργά αναπτυσσόμενοι και σταθεροί έως ποικίλης υφής. Οι κακώς διαφοροποιημένοι όγκοι μπορεί να έχουν πιο επιθετικό ιστορικό, με ταχεία ανάπτυξη, ενδεχομένως με διαλείπουσα διόγκωση του όγκου και πόνο. Όταν αποδιατάσσονται, λόγω της απελευθέρωσης ισταμίνης, μπορεί να εμφανιστούν οίδημα ή/και μώλωπες στους κοντινούς ιστούς ή ακόμη και γαστρεντερικά συμπτώματα.
Διάγνωση και κλινική σταδιοποίηση
Η διάγνωση μπορεί συχνά να γίνει με αναρρόφηση με λεπτή βελόνα (FNA), κατά την οποία συλλέγονται μερικά κύτταρα του όγκου με μια βελόνα και τα κύτταρα εξετάζονται στο μικροσκόπιο. Οι κόκκοι έχουν διακριτά χαρακτηριστικά χρώσης που οδηγούν στην ταυτοποίησή τους.
Οι συνιστώμενες εξετάσεις σταδιοποίησης που πρέπει να γίνουν πριν από την αφαίρεση του όγκου περιλαμβάνουν την καθιερωμένη εξέταση αίματος πριν από την αναισθησία, την αναρρόφηση με λεπτή βελόνα (FNA) του περιφερειακού λεμφαδένα, τις ακτινογραφίες θώρακος και ίσως ένα υπερηχογράφημα κοιλίας. Αν και οι MCT σπάνια κάνουν μετάσταση στους πνεύμονες, μια ακτινογραφία θώρακος θα βοηθήσει να αποκλειστεί η παρουσία μη σχετιζόμενης νόσου (ή ακόμη και δεύτερου όγκου).
Ωστόσο, απαιτείται βιοψία ιστού για τη σταδιοποίηση του όγκου ώστε να καθοριστεί η πρόγνωσή του.
ΟΓΚΟΙ ΒΑΘΜΟΥ Ι
Είναι ο πιο ήπιος τύπος όγκου μαστοκυττώματος. Ενώ τείνει να είναι μεγαλύτερο και πιο διχαλωτό τοπικά από ό,τι μπορεί να είναι οπτικά εμφανές, τείνει να μην εξαπλώνεται πέρα από τη θέση του στο δέρμα. Η χειρουργική επέμβαση πρέπει να είναι θεραπευτική. Εάν το αρχικό δείγμα βιοψίας δείχνει ότι ο όγκος έχει αφαιρεθεί μόνο σε μικρό βαθμό ή ότι ο όγκος επεκτείνεται στα χειρουργικά όρια του δείγματος, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αμέσως δεύτερη χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του υπόλοιπου όγκου, εάν είναι δυνατόν. Εάν ο όγκος μαστοκυττάρων βαθμού Ι δεν αφαιρεθεί πλήρως, θα υποτροπιάσει σε μεταγενέστερο χρόνο. Είναι προτιμότερο να αποκλειστεί εντελώς το συντομότερο δυνατό, εάν η ανατομική του θέση το επιτρέπει. Περίπου οι μισοί από τους όγκους των μαστοκυττάρων είναι όγκοι βαθμού 1 και μπορούν να θεραπευτούν μόνο με χειρουργική επέμβαση.
ΌΓΚΟΙ ΒΑΘΜΟΎ ΙΙ
Αυτός ο τύπος όγκου είναι κάπως απρόβλεπτος ως προς τη συμπεριφορά του. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η ακτινοθεραπεία που χορηγείται στο σημείο του όγκου μπορεί να θεραπεύσει περισσότερο από το 80% των ασθενών, εφόσον ο όγκος δεν έχει ήδη παρουσιάσει μεταστατική εξάπλωση.
ΌΓΚΟΙ ΒΑΘΜΟΎ III
Είναι ο πιο δυσμενής τύπος μαστοκυττώματος που υπάρχει. Οι όγκοι βαθμού ΙΙΙ αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% όλων των όγκων των μαστοκυττάρων και συμπεριφέρονται πολύ επιθετικά και επιθετικά. Εάν επιχειρηθεί μόνο χειρουργική εκτομή χωρίς συμπληρωματική χημειοθεραπεία, αναμένεται διάμεσος χρόνος επιβίωσης 18 εβδομάδων (4-5 μήνες).
Προτείνεται τώρα ένα νέο σύστημα σταδιοποίησης 2 σταδίων (υψηλού έναντι χαμηλού βαθμού).
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
Η χειρουργική επέμβαση είναι η θεραπεία εκλογής για όλες τις MCT, εκτός εάν ο όγκος είναι αδύνατο να αφαιρεθεί. Εάν ο όγκος μπορεί να θεραπευτεί με μία ή και δύο χειρουργικές επεμβάσεις, αυτό είναι το ιδανικό. Οι όγκοι των μαστοκυττάρων είναι ιδιαίτερα επεμβατικοί και απαιτούν πολύ βαθιά και εκτεταμένα περιθώρια (τουλάχιστον 3 cm προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά έχει βρεθεί ότι τα περιθώρια των 2 cm μπορεί να είναι επαρκή για όγκους βαθμού Ι και ΙΙ). Αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για όγκους που βρίσκονται π.χ. στο λαιμό, στο στόμα ή σε άλλες ανατομικές περιοχές. Επιπλέον, η φλεγμονή που σχετίζεται με το χειρισμό του όγκου μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετο πρήξιμο, αιμορραγία, ακόμη και σε πτώση της αρτηριακής πίεσης. Σε μία μελέτη παρατηρήθηκε 10% συχνότητα αποτυχίας επούλωσης τραυμάτων (“διάσπαση”) σε όγκους μαστοκυττάρων. Το δείγμα βιοψίας που λαμβάνεται θα προσδιορίσει όχι μόνο τον βαθμό του όγκου, αλλά και τη μέτρηση του φυσιολογικού ιστού που έχει αφαιρεθεί γύρω από τον όγκο. Το πλάτος των περιθωρίων θα είναι πολύ σημαντικό για τον καθορισμό του κατά πόσον απαιτείται περαιτέρω θεραπεία. Εάν τα περιθώρια είναι στενά ή τα περιθώρια δείχνουν ότι υπάρχει ακόμη όγκος, τότε μπορεί να είναι επιθυμητή μια δεύτερη χειρουργική επέμβαση ή ακόμη και ακτινοθεραπεία. Ως καθαρό περιθώριο ορίζεται γενικά ένα περιθώριο 10 mm γύρω από τον όγκο προς όλες τις κατευθύνσεις. Εάν το περιθώριο είναι καθαρό, θεωρητικά ο όγκος έχει αφαιρεθεί πλήρως, αλλά συνιστάται να παρακολουθείται η περιοχή τα επόμενα χρόνια για τυχόν υποτροπή.
Πότε πρέπει να γίνεται συστηματική θεραπεία και ποιες είναι οι επιλογές;
Συμπληρωματική θεραπεία (χημειοθεραπεία, θεραπεία με αναστολέα τυροσινικής κινάσης [TKI] ) μπορεί να εξεταστεί σε σκύλους με κακούς προγνωστικούς δείκτες (π.χ. βαθμός III, υψηλό ΜΙ, δύσκολη ανατομική θέση, μετάσταση) μετά από εκτομή MCT. Σκύλοι με ανεγχείρητους όγκους μπορεί επίσης να εξεταστούν για χημειοθεραπεία ή θεραπεία με TKI. Γενικά, η χημειοθεραπεία είναι πιο επιτυχής κατά της μικροσκοπικής νόσου, αλλά μπορεί να είναι ευεργετική σε περιπτώσεις με ογκώδεις όγκους.
